حسابداری اجتماعی

 حسابداری اجتماعی شاخه ای از علم حسابداری است که دغدغه ی اصلی در آن حل مشکلات اجتماعی است. در حقیقت تجارت یک فعالیت اجتماعی اقتصادی است که با جامعه ی مورد نظر ارتباط تنگاتنگی دارد. بنابراین هدف از حسابداری اجتماعی رفاه کلی جامعه است.

در عصر حاضر نه تنها لازم است تا حسابداران آگاهی های اقتصادی ، فرهنگی ، سیاسی و تکنولوژی داشته باشند ، بلکه لازم است تا عملکرد اجتماعی خود را نیز به درستی به انجام برسانند.

تغییر محیط و پارامترهای اجتماعی ، شرکت های تجاری را وادار کرده است تا اطلاعات مربوط به انجام مسئولیت های اجتماعی خود را گزارش دهند. از این جهت است که این نوع حسابداری حائز اهمیت می شود.

در این مقاله قصد داریم تا تعریف جامعی از حسابداری اجتماعی بیان کرده و وظایف و مسئولیت های این شغل را به طور کامل شرح دهیم.

حسابداری اجتماعی چیست؟

این نوع حسابداری به مطالعه و تحلیل عملکرد حسابداری فعالیت های یک شرکت می پردازد. همچنین این نوع حسابداری تاثیرات محیطی و اجتماعی یک سازمان را ارزیابی می کند. به طور کلی این نوع حسابداری برای تعیین مسئولیت پذیری یک سازمان مورد استفاده قرار می گیرد.

این رویکرد ابزار مفیدی برای بررسی عملکرد نهاد ها و سازمان های دولتی است چرا که ماموریت آنها در جهت بهبود فعالیت های مرتبط با اجتماع و محیط زیست است. به کارگیری حسابداری به مدیران این امکان را می دهد تا بر روی اقداماتی که برای ذینفعان اهمیت ویژه ای دارد، تمرکز کرده و از این طریق اعتبار سازمان مورد نظر را در دراز مدت افزایش دهند.

ویژگی های حسابداری اجتماعی

·    این نوع حسابداری عبارت است از مسئولیت های اجتماعی یک شرکت

·    این نوع حسابداری مربوط به استفاده از منابع اجتماعی است.

·    بر رابطه بین شرکت ها و سازمان ها و جامعه تاکید دارد.

·    این نوع حسابداری کاربرد حسابداری در علوم اجتماعی است.

·    بر منافع اجتماعی تاکید دارد.

به چه منابعی نیاز است؟

رهبری

در این نوع حسابداری یک نفر و یا گروهی از افراد در کار حسابداری اجتماعی ، رهبری را برعهده خواهند داشت. فعالیت گسترده و تعهد لازمه ی رهبری در حسابداری اجتماعی است. به منظور این کار توصیه می شود که رهبران و کارمندان با مشورت با یکدیگر میزان پیشرفت و عملکرد خود را سنجش کرده و تاثیر آن بر اجتماع را مورد ارزیابی قرار دهند.

مهارت

این شغل برای فردی با تجربه در زمینه ی حسابداری که با تحقیقات اجتماعی سروکار دارد ، مفید است. نظرسنجی های مختلف و سایر روش های مشاوره می تواند برای شرکت مورد نظر کمک مهمی باشد.

زمان کار

زمان کار در این نوع حسابداری تا حدی زیاد است. چرا که لازم است برای تنظیم فرآیند ، جمع آوری اطلاعات و داده ها و تجزیه و تحلیل این اطلاعات زمان زیادی صرف شود.

مزایای حسابداری اجتماعی

از آنجا که این نوع حسابداری یک عملکرد اجتماعی ، زیست محیطی و اقتصادی دارد و تاثیر یک سازمان بر این موارد را مورد بررسی قرار می دهد ، روشی مفید برای ارزیابی فرآیند های یک شرکت و تاثیر آن بر افراد و جامعه است.

همچنین این نوع حسابداری در خدمات ارائه شده به مشتریان نیز دخالت داشته و از این طریق عملکرد شرکت ها را ارزیابی می کند.

مزایای بیشماری برای این نوع حسابداری وجود دارد که در ادامه به شرح برخی از آنها می پردازیم:

·    این نوع حسابداری می تواند در برنامه ریزی استراتژیک شرکت ها نقش بسزایی داشته باشد ، زیرا این امکان را به سازمان می دهد تا نقاط قوت و ضعف خود را شناخته و و برای بهبود عملکرد خود برنامه ریزی کند.

·    بررسی اینکه یک شرکت به تعهدات اجتماعی خود عمل می کند و به اعضای خود ، دولت و عموم مردم گزارش های عملکرد خود را ارائه می دهد.

·    تبلیغات و انتقادات نابجایی که توسط رسانه ها به سازمان های اجتماعی به شرکت های مختلف وارد می شود را رفع و رجوع می کند.

·    شرکت ها از طریق این نوع حسابداری می توانند ثابت کنند که از هیچ نظر به محیط زیست آسیب نرسانده و برای حفظ آن تلاش می کنند.

·    به عنوان مدرکی از تعهد اجتماعی عمل می کند.

·    انگیزه کارکنان برای فعالیت بیشتر را بهبود می بخشد.

·    این نوع حسابداری از نظر گروه های ذینفع عمومی ، سرمایه گذاران ، سازمان های اجتماعی و دولت ، ضروری است.

·    سبب بهبود وجه  ی شرکت و یا سازمان مورد نظر می شود.

·    با استفاده از این نوع حسابداری می توان سیاست های شرکت را در جهت بهبود رفاه جامعه تغییر داد.

·    از طریق پشتیبانی بیشتر از مشتری ها به بازاریابی شرکت ها کمک شایانی می کند.

·    در نهایت این نوع حسابداری باعث افزایش اعتماد سهامداران شرکت ها می شود.

اهداف حسابداری اجتماعی

هدف از این نوع حساب برای کمک به جامعه با فراهم کردن امکانات مختلف توسط شرکت ها و ثبت آنهاست. به طور کلی این نوع حسابداری اهداف زیر را دنبال می کند:

1.  استفاده ی موثر از منابع طبیعی

اصلی ترین هدف این نوع حسابداری تعیین این است که آیا شرکت به درستی از منابع طبیعی خود استفاده می کند یا خیر.

2.  کمک به کارمندان

شرکت ها و سازمان های مختلف می توانند با فراهم آوردن تسهیلات آموزش به فرزندان کارکنان ، تامین هزینه های حمل و نقل کارکنان و همچنین فراهم کردن شرایط مناسب برای محیط کار ، به کارکنان کمک کنند.

3.  کمک به جامعه

از آنجا که کارخانه ها و شرکت های مختلف باعث تولید حجم انبوهی از آلودگی ها می شوند ، مضرات زیادی را به جامعه و مردم وارد می کنند. بنابراین این سازمان های می توانند با کاشت درختان ، ایجاد پارک و فضاهای سبز جدید در نزدیکی محل احداث کارخانه به حفظ منافع جامعه کمک کنند.

همچنین برخی از کارخانه های می توانند با احداث بیمارستان های مختلف ، خدماتی به نفع جامعه ارائه کنند.

4.  کمک به مشتریان

از جمله اهداف مهم در این حسابداری انجام فعالیت هایی به نفع مشتریان است. در حقیقت شرکت های می توانند با تولید محصولاتی با نرخ پایین تر و یا تولید محصولاتی با کیفیت بالاتر در تحقق این هدف نقش عمده ای داشته باشند.

5. کمک به سرمایه گذاران

شرکت ها و نهاد های مختلف می توانند با ارائه ی حسابداری شفاف به سرمایه گذاران ، به آنها در این زمینه کمک کنند.

از آنجا که بسیاری از اهداف بیان شده در این نوع حسابداری مربوط به حفاظت از منابع طبیعی است ، این نوع حسابداری تحت عنوان حسابداری زیست محیطی ، گزارشگری اجتماعی شرکت ها ، گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت ها و گزارشگری غیر مالی نیز شناخته می شود.

محدودیت های احتمالی

به کارگیری این نوع حسابداری در شرکت های مختلف به خصوص برای نخستین بار می تواند دردسرساز باشد به ویژه هنگامی که سازمان و یا کارخانه ی مورد نظر برنامه ریزی های اساسی و استراتژیک در این زمینه را انجام نداده باشد.

اگرچه به کارگیری این نوع حسابداری یک نوع تعهد اجتماعی برای شرکت ها در نظر گرفته می شود ، اما بسیاری از شرکت ها و سرمایه گذاران و وام دهندگان از استفاده از این نوع حسابداری سر باز می کنند.

این نوع حسابداری با توجه به اینکه مزایای زیادی برای جامعه و عموم مردم دارد اما در کمتر کارخانه ای در کشور ما مورد استفاده قرار می گیرد و این امر می تواند در آینده محیط زیست منابع ، بازار و حتی اقتصاد یک کشور را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد. بنابراین لازم است که در قوانین جدید، بکارگیری این نوع حسابداری به طور کامل لحاظ شود.

انواع حسابداری اجتماعی

حساب تولید

حساب تولید مربوط به بخش تجارت و اقتصاد است و شامل کلیه ی فعالیت های تولیدی ، تجارت و موارد دیگر است. این بخش شامل شرکت های دولتی و خصوصی ، سازمان ها و نهاد های مختلف می شود. در ضمن این بخش دارای زیر شاخه ای  به نام حساب کاربری محصول است که در آن مواردی مانند اجاره ، بهره ، سود سهام، دستمزد ، حقوق ، غرامت کارمندان و درامد صاحبان سهام مورد توجه واقع می شود.

پرداخت به دولت در این بخش نیز شامل پرداخت خالص تولیدکنندگان به دولت در قالب مالیات و پرداخت های دیگر اجتماعی است.

حساب مصرف

در این نوع حسابداری درآمد خانوارها برای خرید کالا مورد بررسی قرار می گیرد. در این نوع حساب کلیه ی هزینه های یک شرکت شامل خرید مواد اولیه ، پرداخت حقوق کارمندان ، سود سهام و بازپرداخت ها و موارد دیگر مورد ارزیابی قرار گرفته و در نتیجه به طور کلی صورت حساب های لازم در این زمینه تهیه و تنظیم می شود.

حساب سرمایه

این نوع حسابداری معاملات کشور با سایر نقاط جهان را نشان می دهد. در واقع در حسابداری سرمایه نقل و انتقالات کالاها در سایر نقاط جهان را بررسی می کند و به پرداخت های بین المللی سامان می دهد.

وظایف حسابداری اجتماعی

حسابداران در این نوع حسابداری وظایف متعددی را بر عهده دارند چرا که حسابداری در این شاخه طیف گسترده ای از خدمات اجتماعی را در بر میگیرد. به طور کلی می توان گفت که حسابداران در این نوع حسابداری آسیب و زیان وارد شده به محیط زیست را مورد بررسی قرار می دهند و با توجه این مورد ، بودجه و سرمایه ای را برای رفع ضررهای ناشی از فعالیت های یک کارخانه در نظر می گیرند.

یکی از کارهایی که در جهت کاهش آسیب به محیط زیست می توان انجام داد ، تبدیل ضایعات کارخانه ها به موادی بی ضرر و یا دست کم ، کم ضرر برای محیط زیست است. حسابداران می توانند به مدیران شرکت ها در این جهت مشاوره داده و متخصصانی را برای انجام این اقدام به کارگیرند.

از دیگر وظایفی که یک حسابدار اجتماعی به عهده دارد این است که می تواند برای مشتریان خدمات ویژه ای را ارائه کند. به طور کلی حسابداران در تعیین قیمت و ارزش گذاری محصولات نقش مهمی دارند و از این طریق می تواند به نفع جامعه و مردم عمل کنند.

از دیگر وظایف حسابداران در این زمینه این است که از می توانند از پرداخت به موقع حقوق و مزایای کارکنان مطمئن شده و مطالبات آنها را به مدیران و مسئولان شرکت مورد نظر ارائه دهند.

نکاتی مهم در مورد حسابداری اجتماعی

حسابداری اجتماعی مانند هر زیر شاخه ی دیگری از حسابداری باید از اصولی دقیق پیروی کند. بر اساس این اصل این نوع حسابداری باید:

چند بعدی باشد: بدین معنا که این نوع حسابداری باید دیدگاه و افراد و گروه های مختلف حامی محیط زیست و جامعه را در نظر داشته باشد.

جامع باشد: کلیه ی فعالیت های یک سازمان را در نظر بگیرد.

قابل انطباق: قادر به مشاهده ی و بررسی عملکرد سایر سازمان ها بوده و به موضوع های مشابه در همان سازمان ها بپردازد.

تایید شده باشد: توسط افرادی خارج از سازمان ها مورد ارزیابی قرار گرفته و توسط این افراد تایید شده باشد.

افشا شود: گزارش های مورد نظر به راحتی در داخل و خارج سازمان قابل دسترسی بوده و برای عموم مردم ، دولت و سازمان های دیگر افشا شود.

به طور کلی سه مرحله ی اصلی برای اماده شدن در حسابداری اجتماعی در نظر گرفته شده است که لازم است برای به کارگیری این نوع حسابداری به آنها عمل شود.

آماده شدن

در این مرحله سازمان و یا شرکت مورد نظر در مورد فرآیند های مختلفی که در این نوع حسابداری صورت می گیرد اطلاع پیدا کرده و نسبت به آن آگاهی پیدا می کند. در واقع سازمان می آموزد که به چه منابعی احتیاج دارد ، تصمیم می گیرد که چگونه فرایند مدیریت شود. در این مرحله جهت گیری کلی سازمان مورد نظر مشخص شده و تعیین می شود.

مرحله ی اول برنامه ریزی:

در مراحل نخست ، سازمان مورد نظر رسالت و اهداف و فعالیت های خود و همچنین ارزش های کار خود را مشخص می کند. در ضمن سهامداران ذینفعان این فعالیت های را مورد بررسی قرار می دهند.

مرحله ی دوم حسابداری:

در این مرحله حسابدار با جمع آوری اطلاعات و داده ها و تاثیر فعالیت ها و عملکرد هر بخش مورد تعیین کرده و در نهایت آنها را تجزیه و تحلیل می کند.

مرحله ی سوم گزارش و حسابرسی:

اطلاعاتی که در دو مرحله ی قبلی جمع آوری شده است در صورت حساب هایی ثبت شده و برای گزارش به مدیران و صاحبان مشاغل آماده می شود.