واژه برند را بسیار شنیده‌ایم؛ معمولاً افراد محصولات و کالاهایی که در بین مردم از محبوبیت بالایی برخوردار هستند و مردم برای آن‌ها هزینه می‌کنند برند می‌دانند. پیشرفت و ترقی و افزایش فروش محصولات ارتباط زیادی با علامت تجاری و برند محصول دارد، امروزه به علت به وجود آمدن فضای رقابتی بین شرکت‌ها و صنعت‌های مختلف، داشتن یک برند موفق موردتوجه شرکت‌ها و کارفرمایان است و هر شرکتی سعی دارد برای ثبت برندی موفق سیاست‌های خاص خود را داشته باشد، کیفیت محصولات برای داشتن یک برند خوب لازم است. در ایران نیز مانند سایر کشورها ثبت برند و علائم تجاری دارای مراحل و قوانین خاصی می‌باشد که در این مطلب سعی شده این قوانین و مراحل توضیح داده شود.
برند چیست؟ و مراحل ثبت برند چگونه است؟
هر نوع ویژگی، طرح، نماد عبارت و یا نامی که یک نوع محصول را مشخص نماید، برند (Brand) نام دارد به‌وسیله برند یک محصول از محصولات و خدمات مشابه آن متمایز می‌شود و هدف از ایجاد آن فروش کالاها و ارائه خدمات و ارزش‌آفرینی محصولات است. در فارسی برند یا مارک برای اشاره به محصولی بکار برده می‌شود که دارای ارزش اجتماعی و اعتبار زیادی باشد. برندها توقع مشتری را از محصول شکل می‌دهند، هر برند دارای علامت تجاری است تا از استفاده دیگران از آن جلوگیری شود برند نشان خاص بودن محصول است و اطلاعات مشخصی در مورد سازمان تولیدکننده آن و محصولات ارائه می‌دهد درواقع برند تصمیم‌گیری خرید را برای مشتری آسان می‌کند در طول زمان مصرف‌کنندگان برندهای مرتبط با نیاز خود را می‌شناسند و با شناسایی برند و اطلاعات کافی از آن سریع‌تر در مورد خرید تصمیم می‌گیرند.
برند سازی چیست ؟
باید توجه داشت که برند سازی تنها به معنای تبلیغات و تبلیغ سازی نیست برندها چیزهای بیشتر از کالا و ارزش کاربردی آن به مشتری ارائه می‌دهند، برندهای موفق و معروف بسیاری از امور اجتماعی را حمایت می‌کنند مثلاً برندهای شناخته‌شده به ترویج فرهنگ، موسیقی، ورزش، فعالیت‌های خیریه و... کمک می‌کنند همانند برند نایک که به‌طور جهانی برای حمایت از ورزش شناخته‌شده است. امروزه برندها دارای نماینده هستند بسیاری از افراد مشهور ازجمله ورزشکاران و بازیگران نماینده برندها می‌باشند و آن‌ها را تبلیغ می‌نمایند این نمایندگان به ترویج و شهرت برندها کمک شایانی کرده‌اند.
باید توجه داشت که تنها لوگو و نام محصولات شرکت را برند نمی‌گویند برند سطح مشخصی از کیفیت، رضایت و اطمینان را در ذهن مشتریان خود به وجود می‌آورند و منافع مشخصی را برای مشتریان تعیین می‌کنند تا هنگام خرید تصمیم‌گیری راحت‌تری داشته باشند. برندها دارای پیام، تن صدا و هویت هستند، اما شاید هنوز تعریف برند را به‌طور دقیق ندانسته‌اید برای درک بهتر این موضوع یک برند معروف مانند اپل را در نظر بگیرید منظور از برند آی پدها و گوشی‌های هوشمندی که این شرکت به بازار ارائه می‌دهد نیست بلکه این‌ها تنها محصولات آن شرکت هستند، برند بانام تجاری یکی نیست برند شیوه و روشی است که یک شرکت از طریق تجربه‌های مصرف‌کنندگانش به آن رسیده است پس برند یک کالا یا یک محصول قابل معامله نیست برند مجموعه‌ای از احساسات، تجربیات و ادراک ذهنی افراد نسبت به یک سازمان خاص است.
درمجموع برندها به 4 دسته کلی تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:
- برند فامیلی (Brand Name): برند فامیلی شامل یکسری از محصولات خاص است که شرکت تولیدکننده آن محصولات نام تجاری برای آن‌ها اقتباس می‌کنند.
- برند انفرادی: برخی شرکت‌ها بر اساس سیاست‌های خاص برای هرکدام از محصولات خود نام و برند مشخصی را انتخاب می‌نمایند.
- برند شرکتی (Company Brand): برخی شرکت‌ها برای محصولات اسم شرکت‌کننده یا تولیدکننده را می‌گذارند وقتی یک شرکت محصولات متعدد و متفاوتی را تولید کند برند آن‌ها شرکتی نام می‌گیرند، مانند نساجی مازندران
- ترکیبی از همه (Combination Divice): درصورتی‌که هر محصول اسامی خود را داشته باشد و برند شرکتی مشخص کنند و شرکت همه محصولات را تولید کند از این نوع برند ترکیبی استفاده‌شده است مانند تاژ شرکت بهداد.
یک برند خوب جهت ثبت برند باید دارای این خصوصیات باشد:
- پیام محصول و شرکت را به مشتری برساند
– تلفظ نام آن ساده و روان باشد و مشتری بتواند نام آن را به خاطر بسپارد
– جذاب باشد و جلب‌توجه کند
– به تمام زبان‌ها قابل تبلیغ باشد
– مزایای استفاده از این محصول را نسبت به محصولات رقیب مشخص کند
– دارای پشتیبان قانونی باشد
– لوگو و تصویر خوبی داشته باشد و باعث افزایش فروش شود
– باعث گمراه کردن مشتریان نشود
– تازگی داشته باشد و خلاقانه ایجادشده باشد
– پیام محصول را به مشتریان و مصرف‌کنندگان برساند
– ثبات و پایداری در کیفیت داشته باشد
– باعث ایجاد فضای رقابتی شود و ...
قوانین ثبت برند در ایران
جالب است بدانید در قوانین ایران چیزی به نام برند وجود ندارد و به عبارتی برند اصطلاحی رایج در کسب‌وکار و بین بازاریان است و ازلحاظ حقوقی هیچ جایگاهی ندارد بلکه آنچه در قوانین ایران آمده علامت و نام تجاری است در ماده 30 « قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری»
در رابطه با علائم تجاری مطالبی آمده است که در زیر به آن اشاره می‌کنیم:
- نام تجارتی اسم و عنوانی است که شخص حقیقی یا حقوقی را مشخص می‌کند
- علامت یعنی هر نشانه قابل دیدنی که بتواند محصولات یا خدمات اشخاص حقیقی و حقوقی را از هم متمایز کند
- علامت جمعی هر نشان و یا تصویر قابل رویتی است که در اظهارنامه ثبت به‌عنوان علامت جمعی معرفی شود و بتواند خصوصیات و کیفیت کالاها و خدمات اشخاص حقیقی و حقوقی را مشخص نماید.
ماده 31 قانون ثبت برند چیست ؟
بر طبق ماده 31 همین قانون حق استفاده انحصاری از یک علامت تجاری به کسی اختصاص می‌یابد که آن علامت را بر طبق مقررات این قانون به ثبت رسانده باشد. در ماده 32 به این موضوع اشاره می‌شود که علامت در چه صورت قابل ثبت نمی‌باشد که این موارد عبارت‌اند از: علامت خلاف موازین شرعی نظام عمومی و یا خلاف اخلاق باشد، علامت نتواند خدمات و کالاهای یک شرکت را از خدمات و کالاهای شرکت‌های دیگر متمایز کند، عین علامتی باشد که قبلاً به نام مالکی دیگر ثبت‌شده باشد، عین یا شبیه آن قبلاً برای محصولات و خدمات غیرمشابه به ثبت رسیده و معروف شده باشد، عین یا شبیه ترجمه یک علامت نام تجاری باشد که برای کالاهای مشابه توسط مؤسسات دیگر در ایران معروف باشد، عین یا تقلید نشان نظامی، پرچم یا سایر نشان‌های مملکتی باشد و یا نام و نام اختصاری یک نشان رسمی متعلق به کشور و سازمان‌های بین دولت‌ها باشد مگر اینکه توسط مقام صلاحیت‌دار کشور یا سازمان مربوطه حق استفاده از آن صادر گردد.
ماده قانون 33 ثبت برند چیست ؟
بر اساس ماده 33، اظهارنامه ثبت علامت به همراه نمونه علامت و فهرست کالا و خدماتی که ثبت علامت تجاری برای آن‌ها درخواست شده است باید بر اساس طبقه‌بندی قابل‌اجرا و یا طبقه‌بندی بین‌المللی باشد و اظهارنامه باید به اداره مالکیت صنعتی ارائه گردد و پرداخت هزینه‌های ثبت علامت بر عهده متقاضی است. بر طبق ماده 35 همین قانون، متقاضی می‌تواند تا زمانی که اظهارنامه او ثبت‌نشده است آن را پس گیرد. بر طبق ماده 36، اداره مالکیت صنعتی اظهارنامه را ازلحاظ مطابقت با شرایط و مقررات مندرج در این قانون بررسی می‌کند و درصورتی‌که علامت را قابل ثبت تشخیص دهد اجازه انتشار آگهی آن را فراهم می‌کند. بر طبق ماده 39، هرگاه که اداره مالکیت صنعتی تشخیص دهد که شرایط مندرج در قانون رعایت شده علامت را ثبت کرده و آگهی مربوط به آن را منتشر می‌کند و گواهینامه ثبت به نام متقاضی صادر می‌گردد.
ماده 40 قانون ثبت برند چیست ؟
بر اساس ماده 40، مالک علامت ثبت شده می‌تواند علیه کسی که بدون موافقت او از علامت وی استفاده کرده شکایت کند و همچنین مدت اعتبار ثبت علامت 10 سال از تاریخ ارائه اظهارنامه ثبت آن می‌باشد این مدت می‌تواند به درخواست مالک و با پرداخت هزینه‌های آن برای ده سال دیگر تمدید شود. بر طبق ماده 44 در قرارداد بهره‌برداری از ثبت باید اجازه کنترل کیفیت و مرغوبیت کالا و ارائه خدمات به اداره مالکیت صنعتی داده شود. بر طبق ماده 48، هرگونه تغییر مالکیت در اختراع و ثبت طرح صنعتی یا علامت تجاری باید با تسلیم اظهارنامه مربوطه انجام شود، بر طبق ماده 51 درصورتی‌که محل اقامت متقاضی یا مرکز اصلی تجارت وی خارج از ایران باشد وکیل قانونی او که مقیم و شاغل در ایران است، می‌تواند به نمایندگی از او اقدامات لازم را انجام نماید. این موارد از مهم‌ترین موارد قانون علامت تجاری است اما قوانین و موارد دیگری نیز وجود دارد که در این مجال نمی‌گنجد به عبارتی از ماده 30«قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری» تا ماده 66 همین قانون مربوط به قوانین علامت تجاری است که در صورت لزوم می‌توانید به این موارد مراجعه کنید.
هزینه‌های ثبت برند و علائم تجاری
هزینه‌های ثبت برند در دو سته جای می‌گیرند، هزینه‌های مربوط به نوع ثبت برند و دسته دوم هزینه‌های جانبی می‌باشد، هزینه‌های ثبت برند مربوط به نوع یعنی بر اساس اینکه شخص ثبت‌کننده حقیقی است یا حقوقی هزینه‌های واریزی آن نیز متفاوت است، این بخش از هزینه باید هنگام ثبت برند در سامانه اداره ثبت شرکت‌ها پرداخت شود. هزینه‌های جانبی ثبت برند شامل هزینه روزنامه رسمی است که در این مورد نیز با توجه به سیاه‌وسفید بودن آگهی، ابعاد و میزان خطوط هزینه حداقل بالای 135 هزار تومان را دارد. همچنین بعد از آگهی اول متقاضی باید هزینه حق ثبت برند را به میزان 150 هزار تومان در سامانه پرداخت نماید، هزینه رسمی برای ثبت برند نوبت دوم نیز حداقل 135 هزار تومان است؛
بنابراین شرح کلی هزینه‌های ثبت برند بر طبق زیر می‌باشد، البته باید توجه داشت که این هزینه‌ها حدودی بوده و به مقدار کمی اختلاف در قیمت وجود دارد.
- هزینه‌های مربوط به‌حق ثبت اظهارنامه: اگر متقاضی شخص حقیقی باشد هزینه معادل 200 هزار تومان است و اگر متقاضی شخص حقوقی باشد هزینه معادل 400 هزار تومان است.
- هزینه‌های مربوط به‌حق ثبت علامت: هزینه شخص حقیقی 000/1200 هزار تومان و هزینه شخص حقوقی 000/400/2 هزار تومان است.
- هزینه مربوط به‌حق تمدید ثبت در دوره‌های ده سال: هرکدام از اشخاص حقیقی یا حقوقی باید مطابق حق ثبت در مورد اول هزینه‌ها را پرداخت نمایند.
- هزینه مربوط به استعلام برای اجازه بهره‌برداری یا انتقال: هزینه شخص حقیقی معادل 50 هزار تومان و شخص حقوقی 100 هزار تومان است.
- هزینه مربوط به‌حق ثبت انتقال قراردادی درازای کالا و خدمات: هزینه شخص حقیقی معادل 100 هزار تومان و شخص حقوقی 200 هزار تومان است.
- هزینه مربوط به‌حق ثبت مجوز فعالیت: هزینه شخص حقیقی معادل 100 هزار تومان و شخص حقوقی معادل 200 هزار تومان است.
- هزینه مربوط به‌حق ثبت اجازه مجوز فعالیت یا فسخ و خاتمه فعالیت: هزینه شخص حقوقی معادل 50 هزار تومان و شخص حقوقی 100 هزار تومان است.
- هزینه مربوط به اصلاحیه اظهارنامه: برای شخص حقیقی 50 هزار تومان و برای شخص حقوقی 100 هزار تومان است.
- هزینه مربوط به‌حق ثبت انتقال اظهارنامه یا اجازه فعالیت: برای شخص حقیقی 50 هزار تومان و برای شخص حقوقی 100 هزار تومان است.
- هزینه مربوط به‌حق ثبت تغییرات: برای شخص حقیقی 50 هزار تومان و برای شخص حقوقی 100 هزار تومان است.
- هزینه مربوط به صدور آگهی المثنی: برای شخص حقیقی معادل 100 هزار تومان و برای شخص حقوقی معادل 200 هزار تومان است.
مراحل ثبت برند و علائم تجاری در ایران
در مرحله اول ابتدا باید استعلام نمایید که عین و یا شبیه برندی که قصد ثبت آن رادارید قبلاً ثبت نشده باشد چراکه در صورت شباهت اظهارنامه ثبت شما رد خواهد شد استعلام رایگان است و هزینه‌ای در برندارد. در مرحله دوم مدارک موردنیاز را که مرکزهای ثبتی و حقوقی به شما اعلام می‌کنند به طور کامل فراهم نمایید، در مرحله سوم با ورود به سایت مرکز مالکیت معنوی وارد قسمت ثبت اظهارنامه علامت تجاری شوید و اظهارنامه خود را تکمیل نمایید و پس از تکمیل به انتخاب نام کاربری و رمز عبور خود اقدام نمایید، در مرحله چهارم پس از ثبت اظهارنامه علامت تجاری شما و تأیید سه کارشناس و رئیس اداره علائم تجاری، برای شما پیامکی ارسال می‌گردد که باید هزینه انتشار روزنامه رسمی مرحله اول را پرداخت نمایید در مرحله پنجم با واریز هزینه انتشار و سپری شدن 30 روز از تاریخ انتشار باید هزینه مرحله دوم انتشار روزنامه رسمی ثبت علامت تجاری پرداخت گردد. آخرین مرحله از مراحل ثبت برند آن است که با در دست داشتن کپی اظهارنامه تکمیل‌شده و همچنین نسخه کاغذی روزنامه رسمی مرحله اول و دوم به مرکز مالکیت معنوی مراجعه کرده و سند برند خود را تحویل بگیرید.
