استهلاک چیست؟

استهلاک مواردی همچون کاهش کیفیت، کمیت یا ارزش یک دارایی به صورت مداوم و همیشگی را شامل می شود. در واقع برای دوام و ماندگاری یک دارایی ثابت باید از استهلاک در حسابداری استفاده گردد. همان طور که می دانید با گذشت زمان، از میزان کارآیی دارایی هایی که در کسب و کار مورد استفاده قرار می گیرند، کاسته می شود و استهلاک می تواند این مشکل را برطرف سازد.

به زبانی ساده تر می توان گفت که استهلاک، اندازه دوام دارایی را ارزیابی کرده و شما می توانید در گزارش سود ماهانه یا سالانه آن را ثبت نمایید. مقدار هزینه دارایی، از میزان کل استهلاک کم شده و ارزش خالص دارایی مورد نظر را به شما نشان می دهد.

دلیل استفاده از استهلاک

در واقع استهلاک به منظور پخش دارایی بر روی عمر مفید آن انجام می گیرد. اگر هزینه دارایی را تنها به همان سالی که خریداری شده اختصاص دهیم، خرج همان سال به طور نابرابری افزایش می یابد و از طرفی دیگر باقی سال ها که از دارایی مورد نظر استفاده می کنند، بی نصیب می مانند. بنابراین استهلاک کمک می کند که هزینه دارایی به صورت هماهنگی تنظیم گردد.

نحوه مستهلک شدن دارایی ها

استهلاک دارایی ها می تواند دلایل متعددی داشته باشد که از اصلی ترین دلایل آن می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• استهلاک طبیعی: به طور مثال خودرویی که سال ها کار کرده است دیگر از شرایط اولیه برخوردار نیست و به دلیل فرسودگی لاستیک ها و سایر عوامل محیطی، ارزش خود را به تدریج از دست داده است.
• کهنگی: اگر دارایی های جدیدی جایگزین دارایی های قدیم شود، دارایی قبلی ارزش و اعتبار اولیه خود را از دست می دهد. به طور مثال با تولید خودروی جدید، اعتبار و ارزش خودرویی که پارسال ساخته شده کاهش می یابد.

نحوه محاسبه استهلاک

محاسبه استهلاک به این صورت است که ابتدا هزینه اولیه دارایی مذکور از ارزش بازیافتنی آن کم شده و سپس به سال های مفید عمر آن، تقسیم می گردد. به طور مثال یک شرکت معتبر برای انجام فعالیت های شرکت، یک پرینتر ۱۲ میلیون تومانی خریداری کرده و عمر مفید آن را نیز حدود ۳ سال پیش بینی می کند. بنابراین ارزش و اعتبار اولیه این پرینتر، به دلیل استهلاک کاهش می یابد. به طوری که پس از گذشت سه سال قیمت پرینتر ۱۲ میلیون تومانی به حدود ۳۸۷۰۰۰۰ کاهش پیدا می کند.

شیوه های استهلاک در حسابداری

با استفاده از روش های استهلاک می توان دارایی هایی را که به مرور زمان ارزش و اعتبار اولیه خود را از دست می دهند را حذف نمود. در واقع چهار روش، برای تعیین اختصاص هزینه دارایی ها در مدت زمان استفاده شان وجود دارد. این روش ها اهداف مهمی همچون تعیین ارزش از بین رفته ی دارایی ها در طول مدت زمان استفاده را دنبال می کنند.

استهلاک و زمان چه رابطه ای با هم دارند؟

استهلاک از عوامل اصلی و مهم تعیین ارزش طول عمر یک دارایی محسوب می شود. همان طور که گفتیم استهلاک چهار روش اصلی دارد که سه روش آن بر پایه و اساس زمان می باشند. روش چهارم نیز بر اساس میزان استفاده فیزیکی دارایی مورد نظر، انجام می شود. چهار روش اصلی به شرح زیر می باشند:

استهلاک خط مستقیم

استهلاک خط مستقیم از جمله ساده ترین و رایج ترین روش های استهلاک در حسابداری محسوب می‌شود.  این روش، ابتدا ارزش و قیمت اصلی خرید دارایی مورد نظر شرکت را کاهش داده و سپس آن را بر تعداد کل سال هایی که انتظار می رود، دارایی عمر مفید داشته باشد، تقسیم می کند. در موقع استفاده از این روش می توان میزان استهلاک را به صورت یکسان و مساوی بر دوره ی عمر مفید دارایی شرکت تقسیم نمود.

استهلاک کاهش توازن:

این روش با تغییر دادن میزان استهلاک به وجود آمده در طول زمان، محاسبه می گردد. در واقع دارایی هایی که بیشترین ارزش خود را در طول سال های اولیه از دست داده و به تدریج دچار استهلاک می شوند را می توان به این روش محاسبه نمود. این روش، به روش استهلاک تشدیدی نیز معروف است. به طور مثال تجهیزات کامپیوتری از جمله تجهیزات و دارایی هایی هستند که اغلب با این روش میزان ارزش آن ها تعیین می گردد.

استهلاک کل ارقام در طول سال ها:

این روش میزان استهلاک بسیار بالایی را به سال های اولیه و ابتدایی دارایی اختصاص داده که با گذشت زمان میزان آن کاهش می یابد. محاسبه این روش به این صورت است که ابتدا تعداد کل سال های عمر مفید دارایی اضافه شده و در انتها نیز سال کنونی تعیین می گردد.

استهلاک واحد های تولید شده:

سه روش قبلی بر اساس و پایه زمان هستند و تنها این روش است که بر پایه زمان نمی باشد. این روش، تنها فعالیت هایی که شرکت تجربه می کند را مورد محاسبه قرار می دهد. به طور مثال، این روش در طول زمانی که استفاده از دارایی زیاد است استهلاک بالا را محاسبه کرده و در طول زمان بلا استفاده بودن، میزان استهلاک را بسیار کم و اندک محاسبه می کند.

برای محاسبه استهلاک روش ها و فرمول های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد که از جمله مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. محاسبه بر اساس زمان (روش خط مستقیم)

2. محاسبه بر پایه محصول مورد نظر

3. محاسبه بر اساس میزان کارکرد

4. محاسبه بر حسب میزان تولید محصول

5. استفاده از روش های استهلاک زیاد در اوایل عمر مفید دارایی و کاهش تدریجی آن

6. استفاده از شیوه کل سال ها

7. محاسبه به روش نزولی

8. محاسبه به روش خط مستقیم

9. عمر مفید تقسیم بر بهای تمام شده منهای ارزش بازیافتنی

سخن پایانی

همان طور که می دانید دارایی ها از جمله اصلی ترین و مهم ترین بخش های واحد های تجاری و کسب و کارهای مختلف به شمار می روند که استهلاک نیز از اجزای جداشدنی و لاینفک حسابداری دارایی محسوب می شود. بنابراین با توجه به موارد ذکر شده می توان نتیجه گرفت که انتخاب یک شیوه صحیح و اصولی در محاسبه میزان هزینه استهلاک بسیار مهم و حائز اهمیت است و می تواند در تعیین ارزش دارایی های شرکت، مالیات مرتبط با شرکت و همچنین مالیات متحمل شده بر واحد تجاری، نقش بسیار مهم و حیاتی ایفا کند.