با افزایش پیچیدگی و تعداد کمک های مالی و عقد قرارداد در مؤسسات، مسئولیتهای مدیریت و سرپرستی نیز افزایش می یابد. ضروری است که آموزش حسابداری پیمانکاری برای مدیریت پروژههای مختلف در شرکتها و مؤسسات به صورت جدیتری انجام شود.
حسابداري پيمانكاري يكي از مقولاتي است كه مراجع حرفه اي، پژوهشگران و مؤلفان حسابداري در كشورهاي پيشرفته از ديرباز به عنوان مقوله خاص در حسابداري به آن پرداخته اند و در كشورهاي پيشرفته و همچنين در سطح بين المللي استانداردهاي حسابداري خاصي براي آن وضع شده است.
در كشور ما نيز از سالها پيش مبحث حسابداري پيمانكاري در كتابها و نشريات گوناگوني مورد بحث قرار گرفته و كوشش شده است در چارچوب روشها و رويدادهاي متداول و استانداردهاي حسابداري كشورهاي پيشرفته راه حل ها و روشهاي مناسبي براي نگهداري حسابها، شناسايي و اندازه گيري سود عمليات پيمانكاري و تهيه و ارائه صورت هاي مالي مؤسسات پيمانكاري در قالب مناسب حقوقي سازوكارها و الزامات محيطي حاكم بر اين فعاليت عمده اقتصادي عرضه مي شود.
ضرورت آموزش حسابداری پیمانکاری
حسابداران پیمانکاری با طیف گسترده ای از مقررات منحصر به فرد حسابداری مواجه هستند. آنها قراردادهایی را منعقد می کنند که تا حدودی پیچیده و دشوار هستند. برای حسابداری پیمانکاری اصول و استانداردهای زیادی وجود دارد. آموزش حسابداری به کنترل بهتر قراردادهای تجاری کمک می کند.
حسابداری پیمانکاری، قوانین، مقررات، استانداردها، مشکلات، موانع منحصر به فرد و تخصصی خاص خود را دارد. برای اینکه یک سیستم حسابداری مناسب، در هر مرحله از قرارداد، برقرار باشد، یک حسابدار پیمانکاری با مسائل زیادی روبرو می شود.
آموزش حسابداری پیمانکاری باید با رعایت تمام اصول و نکات اصلی صورت بگیرد.امروزه مشاغل حسابداری پیمانکاری بیش از هر زمان دیگری وجود دارد. به نظر می رسد که این یک مزیت بزرگ است زیرا این حسابداران، شیوه کار متفاوتی نسبت به سایر شاخه های حسابداری دارند. به عنوان یک پیمانکار، مشتری یا شرکت مجاز نیست که ساعت کاری برای حسابدار پیمانکاری تعیین کند.
حسابداری پیمانکاری مدیریت همه ی عملیات حسابداری در شرکت های پیمانکاری را بر عهده دارد. حسابداری پیمانکاری شامل مفهومی همچون: کارفرما، پیمانکار و قرارداد است و وظیفه حسابداری پیمانکاری ثبت و ضبط کلیه رویدادهای حسابداری مربوط به پروژه ها و قراردادها در دفاتر حسابداری شرکت است. یادگیری و آموزش حسابداری پیمانکاری برای حسابدارانی که قصد فعالیت و کار در شرکت های پیمانکاری و پروژه ای را دارند لازم و ضروری است.
هدف اصلی از حسابداری پیمانکاری حساب کردن قیمت تمام شده پروژه های پیمانکاری است، چون به دلیل محاسبات خاص بیمه و مالیات در پروژه های پیمانکاری و ارتباط همزمان این پروژه ها با سازمان هایی مانند دارایی و تامین اجتماعی، امر حسابداری حساس تر می شود و به طور کلی حسابداری این نوع شرکت ها تا حدی با سایر حسابداری شخصیت های حقوقی فرق دارد.
آموزش حسابداری پیمانکاری چگونه است؟
دامنه جامع حسابداری پیمانکاری، در برنامه درسی دوره های آموزش، جای می گیرد. پوشش آن نه تنها شامل مفاهیم عمومی حسابداری است که مربوط به پیمانکاری دولت است، بلکه ویژگی های اصول مالی، استانداردهای حسابداری مالی، حسابداری قراردادی، مشکلات ویژه حسابداری و سود را شامل می شود. با پایان یافتن برنامه آموزشی، حسابداران درک جامع و عملی از حسابداری قراردادهای دولت خواهند داشت.
آموزش حسابداری در طی دوره هایی صورت می گیرد که برای توضیح اصول و الزامات نظارتی خریدهای دولتی که بر سیستم حسابداری پیمانکار دولت تأثیر میگذارد، با تأکید بر حسابداری مالی مربوط به قراردادها، طراحی شده است. بعد از پایان دوره آموزش حسابداری پیمانکاری، فرد باید بتواند به خوبی مؤلفه های یک سیستم حسابداری قابل قبول و قرارداد متناسب با مقررات مهم حاکم بر شرایط موجود، تعریف و تفسیر کند.
حسابداری پیمانکاری چیست؟
حساب پیمانکاری به چگونگی ساماندهی و محاسبه هزینه های مختلف مربوط به یک قرارداد معین اشاره دارد. قراردادها معمولاً طبق نیاز مشتری انجام می شود و بنابراین باید یک حساب منحصر به فرد حاوی جزئیات مربوط به هر قرارداد تهیه و نگهداری شود.
این جزئیات شامل هزینه ها و سودهای مرتبط با آن حساب خواهد بود. با اتمام وظایف مندرج در قرارداد، هزینه های مربوط به آن در حساب اضافه می شود تا در واقع در بین هزینه نهایی محصول یا خدمات طرف قرارداد قرار بگیرد. هزینه هایی که در آموزش حسابداری پیمانکاری، افراد با آنها سر و کار دارند به صورت مستقیم و غیر مستقیم هستند.
اركان اصلي عمليات پيمانكاري :
در هر نوع عمليات پيمانكاري اركان اصلي زير وجود دارد :
كارفرما : شخص حقيقي يا حقوقي است كه به عنوان يك طرف قرارداد ، عمليات اجرايي معيني را به پيمانكار ارجاع مي كند .
پيمانكار : شخصي حقيقي يا حقوقي است كه به عنوان طرف ديگر قرارداد ، عمليات اجرايي پيمان را به عهده مي گيرد .
قرارداد : رابطه حقوقي بين طرفين است كه منشا تعهد و التزام مي باشد و شامل موضوع كار ، مدت انجام كار ، مبلغ قرارداد و تعهدات كارفرما و پيمانكار است .موضوع قراردادهاي پيمانكاري معمولا ساختن يك دارايي يا دارايي هاي است كه در مجموع طرح واحدي را تشكيل مي دهد .
انواع قراردادهاي پيمانكاري :
قرارداهاي پيمانكاري به حالت هاي مختلف تنظيم مي شود اما معمولا يكي از دو حالت كلي زير را دارا است .
الف) قراردادهاي مقطوع :
در اين نوع قراردادها ، پيمانكار با مبلغ مقطوعي به عنوان بهاي كل پيمان و يا مبلغي يعني براي واحد هر كار ( مثلا يك متر خاكبرداري ) توافق مي كرد در برخي از موارد ، طبق مادة خاصي بهاي واحد هر كار يا مبلغ كل پيمان بر اساس تغييرات شاخص قيمت ها تعديل مي شود در اين نوع قرارداد هزينه هاي مواد ، مصالح ، ويتامين D ساير هزينه ها با پيمانكار است كه اگر كمتر از مبلغي كه از كارفرما دريافت مي كند خرج نمايد برايش سود محسوب مي شود .
ب) قراردادهاي اسانسي :
در اين وع پيمان ها ، مخارج مجاز يا تعيين شده در قرارداد به پيمانكار تاديه و در ازاء خدمات انجام شده درصد معيني از مخارج يا حق الرحمه ثابتي به پيمانكار پرداخت مي شوديكي از خصوصيات قراردادهاي پيمانكاري اين است كه مدت اجراي قرارداد معمولا به بيش از يك دورة مالي تسري مي يابد لكن تول مدت اجراي قرارداد نبايد ملاك شناخت قراردادهاي پيمانكاري قرار مي گيرد .
ج) قرار داد مديريت اجرائي علاوه بر دو نوع قراردادهاي ذكر شده از قرارداد زير نيز مي توان استفاده نمود :
در اين نوع قراردادها بهاي مواد و مصالح در مقابل ارائه صورت تحساب به پيمانكار پرداخت مي شود و هر مبلغ معين و مشخص كه در ابتداي قرارداد توافق شده و در پايان كار به عنوان حق الزحمه به پيمانكار پرداخت مي شود .
هزینه های مستقیم که ممکن است در یک حساب قرارداد تنظیم شوند:
- هزینه های مواد
- دستمزد
- هزینه تجهیزات
- خدمات ویژه مانند حضور کارشناس
استانداردهای حسابداری پیمانکاری
استانداردهای حسابداری چهارچوب تمام انواع حسابداری است. استاندارد های حسابداری شرکت پیمانکاری نیز از این قوانین پیروی می کند. این قوانین برای نحوه ی تهیه و تنظیم صورت مالی، نحوه ارائه ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد و غیره را تبیین می شود. قوانین حسابداری پیمانکاری نیز در این استانداردهای بررسی شده است و مدیر مالی یک شرکت پیمانکاری با تسلط بر این قوانین می تواند تفسیر درستی از آن داشته و امور شرکت را سر و سامان دهد.
هزینه های غیرمستقیمی که ممکن است به طور عادلانه از حساب قرارداد استفاده شود شامل موارد زیر است:
- هزینه های اداری
- هزینه های ذخیره سازی
- هزینه های تعمیر
بخش های آموزش حسابداری پیمانکاری
در هر تخصصی نیاز به دانستن تعریف اصطلاحات و یادگیری عمیق آن ها است. در این بین هزینه های مستقیم و غیر مستقیم تعریف گسترده ای دارند.هزینه های مستقیم، هزینه های انجام شده توسط یک پروژه فردی است. آنها هزینه های اصلی مرتبط با یک حساب پیمانکاری هستند.
هزینه های غیرمستقیم، بیشتر جنبه اداری دارند یا به طور کلی مربوط به انجام امور تجاری مثل نگهداری دفتر، پرداخت حقوق، تبلیغات، نگهداری و غیره هستند. به همین ترتیب بخش کمی از هزینه های مربوط به قرارداد را هزینه های غیر مستقیم تشکیل می دهد. معنای این تعاریف در آموزش حسابداری پیمانکاری بسیار حائز اهمیت است.
کنترل هزینه به چالش و تلاش برای پایین نگه داشتن هزینه های مرتبط با پروژه ها در کمترین حد ممکن اشاره دارد و در نتیجه سود هر پروژه را به حداکثر می رساند. البته این در صورتی اتفاق می افتد که از مشتری برای هزینه ها صورتحساب دریافت نشود.مواد مازاد یکی از اصطلاحات آموزشی مورد نیاز است که به هر ماده مرتبط با پروژه که مورد استفاده قرار گرفته نشده است، اطلاق می شود. معمولاً برای کنترل هزینه مواد مازاد فروخته می شوند.
مؤلفه های آموزش حسابداری پیمانکاری
برای هر نوع هزینه مرتبط با یک حساب پیمانکاری، روش های خاصی وجود دارد. به همین دلیل بخشی از آموزش حسابداری به این هزینه ها مربوط می شود. یکی از مؤلفه های حسابداری پیمانکاری، هزینه های مواد است. هزینه های مربوط به مواد ملموس خریداری شده، به منظور برنامهریزی و نگهداری تا پایان قرارداد است.
هزینه های مواد برای قراردادی که در نظر گرفته شده است، پرداخت می شوند، اما اگر مواد اضافی قابل استرداد باشد، هزینه آن از حساب مرتبط کسر می شود. اگر قابل بازگشت نباشد، اتلاف محسوب می شود. اگر طرف قرارداد مواد لازم را برای حساب تهیه کند، در این صورت هزینه ای برای این کار متحمل نمی شود. در آموزش حسابداری پیمانکاری هزینه ها باید به صورت تفکیک شده بررسی شوند.
هزینه های نیروی کار مربوط به پرداخت دستمزد به افراد برای انجام اقدامات لازم برای انجام یک قرارداد است. چنین کارهایی در واقع اقدامات مستقیم محسوب می شود و به حساب قرارداد مربوطه واریز می شود. اگر تعدادی قرارداد برای نیروی کار وجود داشته باشد، برای هر حساب شخصی یک لیست حقوق و دستمزد تهیه می شود.
هزینه های مربوط به کارکنان نظارتی به صورت عادلانه در حساب ها توزیع میشود. هزینههای جانبی که شامل برق، تعمیر و نگهداری، هزینه های اداری و به طور کلی هزینه های مربوط به حفظ تجارت میشود. هزینه های جانبی معمولاً به عنوان هزینه های غیر مستقیم در نظر گرفته می شوند.
نکات آموزش حسابداری پیمانکاری
بعضی از قراردادها مستلزم آن است که کار مرتبط با آنها به سایر پیمانکارانی که به عنوان پیمانکار فرعی معرفی می شوند، واگذار شود. از پیمانکاران فرعی در مواردی استفاده می شود که کار مورد نیاز ماهیت تخصصی داشته باشد و پیمانکار اصلی مهارت برخورد با آنها را نداشته باشد. هزینه های مربوط به استخدام پیمانکاران فرعی مستقیماً به حساب قرارداد مربوطه تعلق میگیرد.
انعقاد قراردادهای بزرگ چندین ماه طول میکشد. بنابراین میزان سود را نمی توان زودتر از پایان قرارداد تعیین کرد. نکته مهم آموزش حسابداری پیمانکاری، توانایی شناسایی زمان مناسب برای حسابرسی است. قراردادهای ناقص به عنوان کار در حال انجام شناخته شده و در نهایت به عنوان قیمت تمام شده ارزیابی می شوند.
به طور کلی نباید سود را از قبل تعیین کرد زیرا بسیار متغیر است و پیش بینی کردن آن، کار مناسبی نیست. بدین ترتیب، هیچ گونه سود در رابطه با قراردادهای ناقص نباید به عنوان سود یا زیان در نظر گرفته شود. در نتیجه اگر چنین مشکلی به وجود آید، پیامدهای ناگواری در پی خواهد داشت.
دعوت از پيمانكاران براي انجام طرح :
بعد از آماده شدن اسناد و مدارك مناقصه ، پيمانكاران به طريق زير از نوع و مشخصات طرح مطلع مي شوند و در صورتي كه مايل به اجراي رح باشند ، اسناد و مدارك مناقصه را از كارفرما يا مهندسين مشاور خريداري و براي بررسي و مطالعه در اختيار كادر فني خود قرار مي دهند .
الف) مناقصه عمومي –
در اين روش مبلغ و مشخصات طرح و شرايط شركت در مناقصه از طريق درج آگهي در جرايد به اطلاع داوطلبان شركت در مناقصه مي رسد .
ب) مناقصه محدود –
در اين روش دعوتنامه شركت در مناقصه براي شركت هايي ارسال مي شود كه صلاحيت آنها براي شركت در مناقصه قبلا تعيين و نام آنها در ليست واجدين رايط شركت هاي پيمانكاري ( ليست خاص ) درج شده باشد پس به دليل تخصصي بودن يا ويژگي خاص كار از تعداد محدودي پيمانكار دعوت به عمل مي آيد .
ج) ترك مناقصه :
در مواردي كه تحت شرايط خاص و بنا به شخصيت مقامات اجرايي انجام مناقصه ممكن و يا به صرفه و صلاح نباشد .پيمانكار از طريق ترك مناقصه مستقيما انتخاب مي شود .
د) توافق تيهت :
در اين روش در مواردي كه انجام ناقصه ميسر و يا به مصلحت نباشد مي توان طرح را با توافق قيمت به پيمانكار ارجاع داد .
مسائل تأثیرگذار در حسابداری پیمانکاری
یکی از نکاتی که حسابداران پیمانکاری باید آن را رعایت کنند، محاسبه سود و زیان بعد از اتمام قرارداد است. اگر قرارداد هنوز به اتمام نرسیده است، نباید سود و زیان محاسبه شود. سود و زیان در رابطه با قراردادهای ناقص، علی رغم اینکه سال مالی خوبی از لحاظ سود باشد، زیان نشان می دهد. ثانیاً، نتیجه معاملات از سالی به سال دیگر متفاوت خواهد بود و در نتیجه قابل مقایسه با یکدیگر نیستند. ثالثاً، اگر سود پس از اتمام قرارداد مشخص شود، باید نرخ بالای مالیات بر درآمد هم در نظر گرفته شود.
با توجه به موارد گفته شده، آموزش حسابداری پیمانکاری اهمیت ویژه ای خواهد داشت. در این صورت زمینههای شغلی بیشتر برای افراد آموزش دیده به وجود میآید. در نهایت با توجه به این اشکالات، مطلوب است که کل سود در یک سال نشان داده نشود، زیرا سود در یک سال حاصل نمیشود. از این رو، سود حاصل از قراردادهای ناقص با دقت پیش بینی میشود.
آموزش حسابداری پیمانکاری تخصصی
حسابداری پیمانکاری از مهمترین و پر کارترین شاخه های حسابداری است و به همین دلیل از محبوبیت زیادی در بین حسابداران برخوردار است. این رشته در حوزه های مختلف فعالیت می کند و به همین دلیل گستردگی بسیار زیادی دارد. البته میتوان گفت که رگه هایی از شاخههای دیگر حسابداری هم در آن مشاهده می شود. نقش آموزش حسابداری پیمانکاری در واقع روشن کردن اهداف و وظایف حسابدار پیمانکاری است. آموزش این شاخه از حسابداری هم مانند سایر شاخه ها، نیاز به یادگیری مفاهیم زیادی دارد.
در دوره های آموزشی حسابداری انواع قراردادها مطرح می شوند. علاوه بر این شرایط حاکم بر قراردادهای تجاری و موارد دیگر نیز باید به خوبی فرا گرفته شوند. در این بین استفاده و توانایی کار کردن با نرمافزارهای حسابداری یکی از مهمترین اقداماتی است که حسابدار پیمانکاری باید به اندازه کافی با آنها آشنایی داشته باشد. در نهایت کسب مهارتهای لازم برای استفاده مناسب از دانش و آموخته ها بسیار حائز اهمیت است. البته داشتن تجربه هم نقش زیادی در این اتفاق خواهد داشت. از این رو علاوه بر نقش آموزش حسابداری پیمانکاری، کسب تجربه و عملیاتی کردن مفاهیم نقش مهمی خواهد داشت.